تأثیر کاربرد کودهای مرغی و گاوی بر غلظت روی، کادمیم و آرسنیک در دو رقم گندم متفاوت از لحاظ روی کارایی

درسال های اخیر، کمبود روی در انسان ها بسیار مورد توجه قرار گرفته است، نه فقط از جنبه پزشکی و تغذیه ای بلکه از نظر اقتصادی هم اهمیت بسیار دارد.کمبود این عنصر یکی از مهمترین کمبودهای تغذیه انسان ها در مناطقی است که غلات غذای اصلی مردم را تشکیل می دهد. یکی از راهکارهای موثر برای مبارزه با این کمبود، غنی سازی زیستی زراعی است که به روش های متعدد از جمله به کار بردن کودهای دامی انجام می گیرد. کودهای دامی باعث بهبود ویژگی های فیزیکی، شیمیایی و زیستی خاک شده و محیط مناسبی را برای رشد گیاه ایجاد می کنند، اما سمیت احتمالی ناشی از عناصر سنگین مثل کادمیم و آرسنیک در این کودها کمتر توجه شده است. وجود آرسنیک به ویژه در کود مرغی، باعث آلودگی زیست محیطی و خطراتی برای انسان و دام می شود. از طرف دیگر، استفاده طولانی مدت از این کودها باعث تجمع عناصر سنگین در خاک و آلودگی آب های زیر زمینی می گردد. این پژوهش با هدف بررسی تأثیر کاربرد کودهای گاوی، مرغی و سولفات روی بر غلظت وجذب روی، کادمیم و آرسنیک در دو رقم گندم (رقم روی کارا بک کراس روشن بهاره) و (رقم روی-ناکارا کویر) به صورت گلخانه ای و در قالب آزمایش فاکتوریل با سه فاکتور شامل دو نوع کود دامی(گاوی و مرغی) در دو سطح 10 و20 تن در هکتار و سولفات روی در سطوح 20 و 40 کیلوگرم در هکتار با خاک دو منطقه رودشت و لورک ( واقع در استان اصفهان) انجام شد. بعد از رسیدگی کامل دانه (7 ماه پس از کشت)، گندم برداشت شده و عملکرد ریشه، شاخسار و دانه و همچنین غلظت و جذب روی در ریشه، شاخسار و دانه گندم تعیین گردید. نتایج نشان داد اضافه کردن تیمارهای کودی به خاک باعث افزایش غلظت روی قابل عصاره گیری با dtpaو درصد ماده آلی خاک شده است. افزودنکودهایدامیبهخاکسببافزایشغلظترویدرریشهوشاخسارگندمشد، ولی بیشترین غلظت روی دانه در کاربرد تیمار سولفات روی مشاهده گردید. غلظتآرسنیکدانههردورقمگندمموردمطالعهپس ازکاربردتیمارکودمرغی افزایش یافت. همچنین، بیشترینغلظتکادمیمدانهگندممربوطبه کاربردتیمارهایکودگاویبود. از طرفی، درصد پروتئین دانه گندم در تیمارهای کود دامی نسبت به سولفات روی درصد بالاتری را نشان داد، به صورتی که بالاترین درصدپروتئن دانه مربوط به تیمار کاربرد کود گاوی بود. همچنین، ضریب انتقال روی از خاک به ریشه و دانه گندم در تیمارهای کود دامی بیش از سایر تیمارها تحت تاثیر قرار گرفت، به این صورت که ضریب انتقال روی در تیمارهای کاربرد کود گاوی بیشترین مقدار بود. بین عملکرد ریشه، شاخسار و دانه گندم و تیمارهای کود دامی و سولفات روی از لحاظ آماری اختلاف معنی داری مشاهده شد، به طوری که عملکرد رقم های گندم تحت کاربرد کودهای دامی (هم کودمرغی و هم کودگاوی) بیشترین تأثیرپذیری را داشت. همچنین، در رقم بک کراس روشن بهاره غلظت روی بالاتری در شاخسار و دانه در مقایسه با رقم کویر مشاهده شد. در بررسی درصد پروتئین دانه، مشخص گردید که این فاکتور در رقم کویر در مقایسه با رقم بک کراس روشن بهاره بیشتر بود.